euskara

Epailea eta iturgina

Materialen artean ikaslearentzako orrien subgeneroan bada ohiko figura bat. Zutabe biko taula edo grafikoa, eskuin-ezker “ongi” eta “gaizki” (edo haien sinonimoetariko bat) izenburu eta goitik beherako zerrendetan item bilduma sarri luzea, bostetik gorakoa normalean.

Lehengo egunean halako bat suertatu zitzaidan aurrean irakasle baten galderaren harira. Hark “baina hori “ondo”/”txarto” dago?” galdera bota zuen zalantzatan, eta kukutxoa egin nion zerrendari. Argitzen hasi nahi eta ez zitzaidan erraza egin item asko zutabearen alde batean edo bestean kokatzea, ez.

Eta une batean ongia eta gaitza apartatzen sentitu nuen neure burua, epaile paperean ustekabean. Norbait neure ebazpenak halako jurisprudentzia emango ziola esperoan zegoen, hark lege idatzi haren gainean eman beharko zuen-eta sententzia beste epaitegi batean, lehen auzialdiko auzitegian seguru asko.

Baina legea konplexua ei da, maila eta ñabardura askotakoa, ezin dena berdin arautu eta epaitu, eta item haien artean aldeak ikusi nituen:

• Lege gorena, oinarrizko eskubideak edo konstituzioren baten kontrako “gaizkiak” batzuk. Zentzunak ere onartuko ez lituzkeenak. Argi.
• Eskubide administratiboaren urradurak. Izapide jurdiko-administratiboetan onargarriak ez, baina bizimodu arruntean halako zorroztasunik eskatzen ez dutenak.
• Delitu eta falta komunak, pena luzea merezi dezakete batzuek, isunik ere ez beste batzuek, beti ere delituaren nork, nori, nor, non, noiz eta nolakoaren arabera juzgatzekoak.
• Auzi pertsonalak, moralak edo norberaren ideologiaren islak. Inondik inora ere eskubide orokorrak araututakoak, eta sarri bake-epaitegian bideratu beharrekoak, edo “Legearen” mundutik kanpokoak besterik gabe: sinismena, ideiak edo usteen arloko auzi hutsak.
• Lege-ohitura lokalak, tokian tokikoak, helbiderik eta norabide argirik ez daukan paper batean idatzita.

Hauek guztiak arautegi uniforme batean agertzen ziren, lege-liburuen erreferentzia barik eta arloaren edo larritasunaren arabera sailkatu gabe.

Eta epaileak sententzia guztiak autoritate berdinarekin botatzen dituela, zein den konstituzio, zein den lege sendoa, zein behin-behineko xedapena, zein ohitura eta zein lege-hutsune... ez da harritzekoa izango hiritar etorri berriari hiri berria legez eta arau zorrotzez betetakoa iruditzea, estua, konplexua...

Baina epaileari ez zaio errezagoa lege-iturriak aurkitzea. Arlo bateko lege-arau batzuk ezartzen ditu batek, haren helmena eta eskumenaren gainean bertsio kontrajarriak egoten dira baina nolabaiteko autoritate ofiziala duen bakarra dela dirudi.

Hura ez da bakarra hala ere, ez dago legelarien kolegiorik baina hainbatek autoritatea hartu dutela dirudi: besteak beste ospe zientifiko-literario-soziala, erudizioa, togaren dotorezia, epaiak botatzeko abilezia edo sententziatzeko afizioa izaten dira autoritate-iturri.

Oinarri juridiko printzipal bat ei dago legegintza honetan hala ere: oinarrizko legea hiritarrek eurek menderik mende egin dute eta lege gorena huraxe dela. Baina lege hori ez dago idatzita eta hiritarrak hasi dira segurtasun hori galtzen sarri, legelarien kopuruak eta aniztasunak ez diete asko laguntzen horretan.

Eta zer egin epaileak? Berak epaitu behar ditu hiritar berrien egintzak eta esanak, hiriko biztanle izateko lain diren ebatzi gorago edo beheragoko auzitegietan, eta legearen bidea erakutsi bidenabar. Konplexua epaile-lana, bai. Hiritarren eta hiritargaien epaiketan edo aholkularitza juridikoan beti, eta sarri legegile ere bai.

Toga erantzi barik ibili behar nonbait. Hiritargaiaren obrak onaren edo gaizkiaren zutabeetan kokatu eta kokatu, epaia bota eta hurrengorako gaztigatu. Hiritargaiak "Amen!" normalean, baina erreintzidentzia tasa handia izaten du epaileak, erori eta erori egiten dira, haiek hiritartzerik ez dagoela etsipenaz sinisten hasi arte.

Epailea eta hiritargaiak hirian murgildu dira egun batean, hiritar bizimodua egiten denak maila berean: auzitegiko kafetegian, aurreko parketxoan edo aretoan bertan epai eta epai artean... Hiritargaiak ziudadano ahaleginean eta epailea toga erantzita, txamarraren azpian gordeta egia esanda, epaigintza ez, baina aholkularitza jurdikoa beharko baita segurutik. Eta une horretan konturatu da hiritargai horiek epailea bezainbat iturgina behar dutela ziudadania berrira ailegatzeko.

Ez diote ongiaz eta gaizkiaz galdetu apenas, ez da euren kezka une honetan, badakite inoiz gorago edo beheragoko aretoren batean euren hiritartasuna ebatziko dela, bai, baina hiriko kaleetan dorpe ibiltzen direla eta atasko horietatik irteteko seinaleak eskatzen dizkiote epaileari: "nola esaten da...?" hasten da galdera bat, nahi duen lekura joateko nora jo ez dakiela trabatuta beste bat, kalearen beste aldera pasatu ez pasatu zalantzan beste bat... atasko asko, ugari. Hirian berria zarelarik naturala da hori guztia bestalde.

Mailua atera eta mahaia jotzeko tentazioa izaten du epaileak sarri, baina mailua togaren barruko poltsikoan gorde, mantenu-gelara joan eta desataskadorea hartu du handik.

"Hiri honek iturginak behar ditu" idatzi du sententzia liburuan, "edo prebarikazio gehiago" oharretan.

Argazkia: robo dunny dino. Egilea: mugley. Lizentzia.

Aihotzak eta iparrorratzak

Azken egunotan pare bat bideo eta pare bat artikulu izan ditut gogoan jira-bueltaka. Bukaeran jarriko dizkizuet horien estekak baina lehenago aihotza edo iparrorratza hartu eta sasitzan bidetxoa egin beharra daukagu, norabide batekoa zein bestekoa izan.

1.norabidea: ‘Mundu bat, hizkuntza bat’ (Mark Pagelen bidea) (aihotza)

Gizakiak Lurrean beste animalia-espeziekiko nagusitasuna lortu du garapen gaitasunari esker. Garapen gaitasun horren funtsa ikaskuntza soziala da, gizakiak beste gizakiengandik ikasten du, beste animaliek ez bezala (ez neurri berean behintzat). Ikaskuntza sozial horren hedatzailea hizkuntza da. Beraz, hizkuntza aniztasuna oztopo da ikaskuntza sozialerako eta hedaduraz garapenerako. Alegia, munduko biztanle guztiok hizkuntza bakarra erabiliko bagenu, edota behintzat, ezagutuko bagenu, erraztu egingo litzateke ikaskuntza soziala eta, ondorioz, garapena biderkatu egingo litzateke.

Antonio Valdecantosek honen harira zera dio: ‘Kanpaina irmoak egin dituzte batzuek gaztelera  politika linguistiko periferikoetatik defendatzeko baina horiek beroriek ez dute hitzik esan ingelesa eskolan eta unibertsitatean inposatzearen aurka’.  ‘Ez du inork auzitan jarri asmo honen egokitasuna, eztabaidagai bakarra helburu hori lortzeko modua izan da’

Badugu, beraz, bide eta norabide bat eta horretan dihardute urteetan, nahiko modu traketsean bada ere, aihozkadaka eta aihozkadaka.

2. norabidea. ‘Mundu asko, hizkuntza asko’ (iparrorratza)

Begira diezaiogun arazoari beste ikuspuntu batetik. Bira dezagun puntu kardinala.  Ez dezagun ukatu garapena, ezta ikaskuntza soziala ere, baina izan dezagun argi garapenak garapen izango bada, ez duela sekula suntsitzailea izan behar.

Nola lortu, baina, ikaskuntza sozialak ezinbestekoa duen elkar ulertzea eta ahalik eta hizkuntza gehienen biziraupena? Agian, teknologiari zenbait kandela piztuta.

Aspaldi batean txoko honetan bertan idatzitako hitzak kopiatuko ditut hitzez hitz: ‘epe ertainean, hizkuntza batean edo bestean sortutako testuak ezaguna dugun hizkuntzan jaso ahal izatea ez da ameskeria hutsa’. Oraindik orain hastapenetan badaude ere, sarritan erabiltzen ditugu itzultzaile automatikoak, edo telefono aplikazioak atzerrian elkar ulertzeko. Hastapenak dira, bai, baina bide honek ez du aihotz beharrik, zorionez. Bide honetan zeresan handia izan lezake teknologiak eta aurreko batean aipaturiko errealitate areagotuaren aldeko apustuak.

3- tarteko bideak: ‘Duolingo’

Badira tarteko proiektuak ere, Duolingo dugu horietako bat, Internet osoa hainbat hizkuntzatara itzultzean datza. Asmo erraldoi horretarako hizkuntza ikasleen lana eta adimen kolektiboa baliatu nahi dituzte, Wikipediaren bideari jarraiki nolabait. Proiektu honen arazoetariko bat asimetriarena da. Pentsa ezazue zenbat ingeles ikasle inplika daitezkeen eta zenbat euskara ikasle. Asimetria argia da. Ingelesak, gaztelerak edo txinerak  askoz itzultzaile gehiago eta itzulpen lan gutxiago izango lukete. Eta, Interneten izaera dinamikoa eta iraunkorra kontuan izanik, hau bezalako proiektuek nire ustean ez dute bide luzea egiterik, are hizkuntza txikien kasuan.

Hauexek izan dira, ba, azkenaldian ibili ditudan burutazioak eta agindutakoa zor denez, bertan dituzue horien iturburu izan diren bideo eta artikuluak:

• Mark Pagel: hizkuntzak nola aldatu zuen gizadia (TED)

• El saldo de la lengua. Antonio Valdecantos (El Pais)

• Komunikazioa-inkomunikazioa (Plisti-plasta. Karrajua)

• Duolingo (Atoan)

Internet: sarean zun-zun

Gizartearen historian badira zenbait asmakizun ia perfektu, apenas aldatu gabe urteak eta mendeak irauten dutenak. Gure ingurura begiratutxo bat eginda, holakoak ditugu mahaia, euritakoa edo jantzita ditugun zapatak. Beste asmakizun batzuek, ordea, bide luzeagoa egiten dute, mutazio gaitasuna dute, eta errealitatea eta historia bera ere aldatzen dute. Honelakoak ditugu telebista, inprenta edo antibiotikoak. Bada gure garaian ere halakorik, internet deitzen da.

Batzuek uste dute internet eta beronen ingurukoak bitartekoak direla, eta bitartekoak soilik tresna direla, ez dutela inguruan eraginik. Alegia, boligrafoa erosteak ez zaituela idazle bihurtzen. Eta arrazoi dute. Baina zati batean bakarrik. Nire ustez, bitartekoa ez da neutrala, are bitarteko horrek mutazio gaitasuna duenean eta hedakorra denean. Nola pentsatuko zuen, ba, AEBko Defentsa Departamentuak abian jarri zuten asmakizun hark erraztu egingo zituela Tunez edo Egiptoko herri-matxinadak? Bitartekoa ez da neutrala, ez.  Beste adibide bat  jartzearren, esan, beti izan direla sare-sozialak, gizakiaren ezaugarri dira, baina eraldatuz joan dira teknologiaren altzoan; pentsa ezazue nolako jauzia dagoen, adibide baterako, telegrafotik Twitterrera edo Meucciren telefonotik smartphonera.

Begira diezaiogun, bada, interneti. Arrastoa ateratzeko garrantzitsua da jakitea zein bide egin duen orain artean. Honetaz hitz egitean berehala hasten dira batzuk zenbakiak jartzen, dela 1.0, dela 2.0, dela… Eta ondo dago baina betiere modu lineal-kontsumista batean ulertzen ez bada. Ez, internet ez da produktu bilduma bat soilik; ez da 1.0tik 2.0ra aldatzen, eskuko telefonoa aldatzen dugun bezala. Internet mutantea da eta geruzaka hazten da, estratifikazio dinamikoa eta saretzea ditu bere hazkunde moduak. Hasiera batean informazio iturri biltegia zen, bertara jo eta iturria zabaldu beharra geneukan; ondoren, internet bera arduratzen zen gure egarria asetzeaz eta une honetan taberna handi bat da; egarria asetzeko ez ezik, harreman-gune erraldoia. Baina bakoitzak nahi duen moduan erabil dezake, oraindik orain hor daudelako geruza guztiak (iturria, etxez etxeko zerbitzua eta taberna).

Zer ote da hurrengoa? Konturatzen bazarete, internet, aurrera egin ahala, gero eta errealagoa da, birtualitatetik ihes egin nahian dabilela dirudi. Gaur egun denok gara apur bat ziborg, birtualitatea gero eta errazago integratzen dugu gure bizitza errealean. Gero eta errealagoa da birtualitatea, beraz; eta errealitatea gero eta birtualagoa. Hitz-joko honek erakusten digu mugak lausotzen ari direla eta fusioa gure begi-bistan gertatzen. Honen erakusle argia da ‘errealitate areagotua’ deiturikoa. Adibide baterako, zeruari begiratzen diogunean zalantza izaten dugu urrunean ikusten ari garen izar hura zein ote den; ba, gaur egun, eskuko telefonoa atera, izarra fokuratu eta Google Sky Mapek esaten digu zein den izarraren izena. Errealitatea eta birtualitatearen batuketak eman diezagukeen jauziaren adibide xume bat baino ez da. Oso bide luzea eta oparoa dute aurrean alor honetan eta neurologian, egiten ari diren zenbait lanek.

Baina ezin gara horretan geratu. Lehenagokoan telebistako saio batean internet burmuin erraldoia zela zioten eta berari konektatuta zituela milioika eta milioika burmuin (zurea eta nirea, besteak beste). Burmuina bezala, beraz, internet ere errealitate konplexua da. Informazio biltegi eta ekoizlea, adimen kolektiboaren egoitza, harreman eta interakzio plaza handia, orain arteko errealitatea osatzera datorrena.

Buru asko ditu internetek eta erredukzionista da nire ustean industria eta zerbitzu-gizartearen ostean, informazioaren gizartea datorrela esatea. Hori baino askoz gehiago da. Funtsean zer edo zer izatekotan, harreman eta errealitate ugalduaren gizartea izango da. Baldin eta munduan diren Heraklesen jarraitzaileetako baten batek buruok mozten ez badizkio, behintzat.

Honezkero, zuetako baten batek pentsatu du zertaz ari naizen, Karrajua euskara eta didaktikari buruzko txokoa izaki. Ba, zeharka bada ere, euskarari eta didaktikari buruz ere ari natzaizue, lagunok.

Irudia: Deventer op Stelten de Generale. Egilea: Ronald Rugenbrink. Lizentzia.

Konoaren bueltak

Duela lau urte Dale-ren konoaren aipamena egin nuen hemen, sarean zebilen irudi bat ekarri nuen hobeto esanda. Dale-k hobetoen zer ikasten dugun azaldu nahi izan zuen konoaren figura horrekin, eginaz ikastearen balioa azpimarratuz eta ikaskuntza instrukzio hutsetik harago joan behar duela nolabait adieraziz.

Gaur Clarión blogean jakin dut orduko irudi hura ez dela Dale-ren benetako konoa, enpresa batean 1967 inguruan hango batek egin zuen bertsio librea baino. Dale-ren figurari kuantifikazio batzuk gehitu zizkioten irudi serioago, zientifikoago eta "enpresarialagoa" eman guran. Badakizue enpresa munduan zenbat gustatzen diren grafikoak, portzentaiak eta zenbakiak oro har.

Zenbakietatik aparte ez bide dago alde handiegirik Dale-k adierazi nahi zuen ideiaren eta bertsio kuadrikulatuaren artean. Ikaslea ikasgaiaren esperientzian eta errealitatean zenbat eta inplikatuago ikaskuntza eraginkorragoa. Hizkuntzaren arlora ekarrita, hizkuntza zenbat eta gehiago erabili, erabilera hori ikaslearentzat zenbat eta baliagarriago, emozionalago, asebetegarriago eta esanguratsuago; hobeto, arinago eta gusturago ikasiko da nonbait.

Clarióneko artikuluan konoaren bertsio propioa egiteko bidea proposatu digute bestalde. Edozein ikastaro edo ikas-aktibitatetan aplikatu daiteke, formulario baten bidez ikasleei nola ikasi duten gehiago galdetu ahal diegu. Proba egin zuten eta emaitzak Dale-ren jatorrizko konoaren ideietara hurbildu zirela ikusi zuten.

Pentsaten jarri naiz nola egin litekeen horrelako bat euskara ikasleekin, eta duda bat etorri zait. Gure kasuan ikasleek erantzungo lukete praktikan eta hizkuntzaren erabileran murgilduz gehiago ikasten dutela? Ala instrukzioak, azalpenak eta jarduera mekanikoek pisu handia hartuko lukete?

Alegia, hIzkuntza ikastea hizkuntza horrekin gauzak egiten ikastea baino hizkuntza hori "kontrolatzea" eta "ezagutzea" delako ideia beste arlo batzuetan baino zabalduago ote dago gurean?

Beti etortzen zait gogora ikasle batekin gertatutakoa, egun batean klasean, halako digresio linguistiko-filologiko baten ostean ikasle hark: "Zenbat ikasi dugu gaur!"

Irudia: Cono de la experiencia (Wikimedia). Egilea: Jgaray.

Denboraren kontra

"Aprender euskera en 80 horas". Hala esan dit Google Readereko lerrokada batek. Badakizue Interneteko irakurketaren lehen pausoa testu laburren zerrenda baten aurrean jarri eta haietatik irakurtzeko deseatzen egon zaitezkeenaren pista ematen dizutenak diskriminatzea izan ohi dela, dela agregatzilea, dela hedabide digitalaren titularren zerrenda, dela Twitter edo Facebook bezalakoetako timeline-a. Ondoren link koloreko titular horien gainean sakatuta zapuztu edo puztu egingo zaizkizu ilusioak.

Titular horrek irakurtzeko ilusioa piztu dit bada. Egia esanda ez dut espero izan gure harri filosofala aurkitzerik, ez. ez da hori nire ilusioa izan, euskararen edo euskara ikastearen gainean azken WTFarekin gozatzea baizik. Eta azkenean ez bata ez bestea. Titulargintza profesionalen tranpa batean jausi naiz, besterik gabe.

Lerro horren atzean Iruñeko Arturo Campion euskaltegiaren ideia bat egon da, baina ez euskara ikasteko metodo definitiboa, ezta xelebrekeria baskonikorik ere. Krisiaren ondorioz denbora tarte handiagoa dutenentzat euskara ikastaro trinko, labur eta merkea. Albistea irakurrita ez du ematen IKAkoek horrelako titularra eman dutenik, hau da, ez dute adierazi nahi izan euskara 80 orduan ikasi ahal denik. Esan bezala, titulargileen trikimailu linguistiko batera garamatzate zantzuek.

Euskara ikasteko denboran ez da hainbesteko murrizketarik gertatu derrepentean.

Zenbat denbora behar da hizkuntza ikasteko? Galdera hori ez da izango hausnarketa pertsonal edo kolektiboetan sarri plazaratzen den gogoetagaia. Bai, ordea hizkuntzaren irakaskuntzan diharduten erakundeen harrera bulegoetako FAQen osagai ezinbestekoa esango nuke: Zenbat ordu-egun-aste-urte-diru behar da hizkuntza hori ikasteko? Eta ez dut uste inon "80 ordu" izan denik erantzuna, beti ere hizkuntzaren ikas-prozesu osoari buruz ari bagara, noski.

Gurean adibidez, seguru nago erantzuna orduetan formulatuta lau digitutik gorakoa izango dala gehienetan, 1000 ordutik gora alegia.

Eta gogoratu dut lankide batek behin beste lankide baten lagun baten ezagun batek esan ei zuena. "Euskararen irakaskuntza iruzurra da". Hala heldu zitzaidan ggb katea horren katabegi horiek guztiak pasatuta.

Zertan da iruzur hori bada? Ez zioen azkenotan prentsa serioan euskararen gaineko albisteetako iruzkin serioetan azkenotan agertzen den "euskara negozioa baino ez da" lelo horregatik, ez (sentitzen dut halakoak zabaltzen dituztenei oihartzunik ez ematea). Hizkuntza ondo dakizula esateko moduko maila batera ailegatzeko ibilbide "komertzialaz" ari zen. Gurean eskaintzen diren modulazioak eta ordu kopuruak eskandaluzkoak ziren beste hizkuntza batzuetan ikasteko eskaintzen denaren aldean. 

Ez dut helduentzako hizkuntza ikastaroen eskaintza ondo ezagutzen, ez naiz aztertzen hasi ere. Entzunda nago ingelesa edo frantsesa ikasteko zentro eta akademietan modulazioak eta klase-denbora gurean baino askoz laburragoak izaten direla. Gogoratu dut bidenabar, orain estandarra dugun modulazioa (astean 8-10 ordu urte guztian) lehenagoko batean (30 urte?) "ikastaro trinkoak" zirela. Ohikoa gau-eskoletako eredua zen nonbait, hizkuntz-akademietatik hurbilago.

Euskara ikasteko denbora luzatuz joan dela pentsa daiteke. Arrazoiak egongo dira, eta ez dut uste arrazoi komertzialak izan direnik. 80 orduan ikastera ez gara helduko, ez gu ez inor, baina efikazia eta efizientzia neurgailu jartzen badira, oraingo denborak zelan murriztu pentsatu beharko litzateke akaso.

Ikasteko denbora laburtu, ez ikastaroen luzera bakarrik, noski.

Argazkia: one face, 24 hours. Egilea: Camil Tulcan (Flickr). Lizentzia.

Existitzen dira?

Zirikteroak sare berpiztuan (aupa zuek!) Pilar Montoya irakaslearen mezua irakurri nuen lehengo egunean. Harrituta geratu zen Pilar ikasle batek euskaltegiko foroan irrati batek kontzertu batera joateko sarrerak zozketatuko zituela irakurri eta sinistu ez zuenean, ez zela benetakoa pentsatu zuen ikasleak.

Interneten sinesgarritasunaz kezkatu zen batez ere, eta horren harira galdera hauek bota zituen:

• Nire testuek ez dituzte sinesgarritasun baldintzak betetzen?
• Foroetan irakurtzen duguna gezurtzat hartzen dugu?
• Zein da nire ikaslearen mundua?

Ez zait berria iruditu sentsazio hori, Pilarrek zabaldu arte ez dakit inoiz planteatu den hala ere. Eman dituen hiru aukera horien artean gakoa non dagoen esatera ez nintzateke ausartuko, baina euskararen ikas-irakaskuntzan izan dezakegu erronka berezia. Burura etorri zaizkidan bi erreferentziarekin azaltzen saiatuko naiz.

Batetik, hizkuntzak ikasteko materialak eta testuak direla eta aspaldian entzun dudan ideia bat. Esanahirik gabeko testuak eta pertsonak, metodo eta liburuetan, funtzio didaktikoa besterik ez duten testuak eta diskurtsoak, "banalitatea", edo "absurdoaren apoteosia" bezalako ideiak. Xede hizkuntzak existitzen ez den mundu irreal eta hutsala islatzen duela azken batean.

Sarea apur bat arakatuta Widdowsonen  hitz hauek aurkitu ditut artikulu honetan (pdf)

en interés de la exposición de muestras de la lengua, unos personajes representan la insistencia en lo ordinario e insignificante, una apoteosis del tópico

Ikuspegi komunikatiboaren hasieratik izan da kezkagai ikas-prozesuaren inguruko komunikazioaren hutsalkeria hori dirudienez. Honez gero gaindituta egon beharko luke baina ikasle-jendearengan esango nuke oraindik dagoela errotuta bestelako ikuspegia.

Hizkuntza ikastea ariketak egitea da, testuak irakurtzea hitzak ulertzeko, hitz egitea errorerik ez egiteko, idaztea hizkuntzaren jakintza erakusteko... eta testuinguru horretan zer,nork, zertarako, noiz eta nola esaten den bigarrengo kontua da. Ariketa eta idazlana errege dira oraindino askoren pertzepzioan, eta erresuma horren mapa gramatika kontzeptuak batzen dituzten ariketa bildumen probintziek osatzen dute.

Erraza izan daiteke oraindik esanahia, idazki eta berben balioa bazter geratzea, komunikazioa alegia. Eta ondorioz irakurtzen dena, entzuten dena, esaten dena edo idazten dena sinesgarria edo baliagarria ez delako sentsazioa.

Kantua da gogora etorritako bigarrena. Kantua baino, Negu Gorriakek Xabier Leteren Euskal Herri Nerearekin egin zuen remix hau. Anton Reixa olerkari eta musikari galiziarraren hitz hauek Leteren ahotsaren gainean:

"...mesmo algunas veces poderiamonos preguntar si existen realmente os vascos detrás de todos eses titulares de prensa"

Euskaldunok, euskara, euskararen herria ikusgarria da? Euskara ikaslearentzat ere bai. Horra ekar genezake galdera.

Bai, batzuetan galdetu egin lezake ikasleak berridazketa, betetzeko hutsune, idazlan, irakurgai, entzungai, aukera anitzeko galdera, idazteko gai-zerrenda, bideo, hiztegi edo irakasle horren atzetik euskaldunik baden benetan.

Galdetzen ote duen nago hala ere. Ikasi behar den galimatias hori pertsona batzuen bizitzaren ispilua dela konturatzen da? Konturatu nahi du? Ikasleak eta pertsona askok galdetu beharko lukete agian: euskaldunak existitzen dira?

Batzuk ezezkoa frogatuta gustura biziko liratekeela esango nuke, beste askok ez dute galderaren erantzuna erraz ikusteko modurik akaso: oihanak izkutatzen dielako, oihanean sartzeko motiborik ez dutelako edo oihaneko fauna ez delako saldo handietan eta bistan ibiltzekoa.

Lantoki bikoitza dugu agian euskararen ikas-irakaskuntzan: hizkuntza ikastea bermatzea eta hizkuntza horretan bizitza dagoela erakustea.

Tituluak, diruak eta gaitasunak

Gaurko albistea izan da, EAEn D ereduan ikasi dutenei EGA/3. maila/C1 homologatuko zaie berez, ez dute azterketarik egin beharko titulua akreditatzeko alegia. EAEko gobernuaren asmoa da hori behintzat, 2012tik aurrera indarrean jartzea.

Harridura edo zalantza behintzat zabaldu da sarean. Onintza Iruretak ez du ulertzen ekimena, bere ikasle-esperientzian ikusitakoa gogoanz zalantza piztu zaio. Ugaitz Zabalak ere gaur egun Hezkuntza-sistemak ezagutza hori bermatzen ote duen ironiaz dihardu. Zuzeun eztabaida piztu da honen inguruan, I. Larrazabal opariez ari da artikuluan, ahalegina saritzea nahikoa ote den edo.

Twitter-en pilota alde bitara joan da pilota. Bistan da orain Unibertsitatearen gain geratzen dela neurri batean euskara maila bermatzearena. Ricardo Gomezek unibertsitarioen euskara mailaren arazoaren erruaren zati bat hartzen du bere gain, alegia, hezkuntza-sistemak eta Unibertsitateak euskara maila bermatzen ez dutelako hori bertako hutsunea ez ote den.

Baina gurera etorrita ere egon dira erreakzioak. Haserrea, sustoa, susmoak...

Albisteak zer esana eman du, bai. Alde batetik justua izan daiteke, pertsona batek ikasketa guztiak euskaraz egin badu, eta unibertsitate-maila batera heldu bada, suposatuko dugu hori guztia euskaraz egin badu, horretarako euskara-maila izango duela, alegia, hori egiteko hizkuntza-gaitasuna. Europako Erreferentzia Marko/Eredu batean C1 mailarekin deskribatu daitekeena, edo HABEren 3. maila, edo EGAk akreditatzen duen gaitasuna.

Hala da errealitatean? Bistan da era berean zalantzak ugari dabiltzala hezkuntza-sistemaren bidez lortzen den hizkuntza-gaitasunarekin: jarioa, erraztasuna, aberastasuna eta -bereziki- zuzentasunari dagokionez.

Baina une honetan susmoa ere pizten da. Krisia, murrizketak, HABEren "kolapsoa", eta orain hau. Ezaguna da euskaltegien "bezeroen" artean D ereduan jardundako gazteak izaten direla, euren euskara-mailari bedeinkapena emango dion agiriaren bila datozenak. Eta azterketa desberdinetan (denetan sarri) aurkeztu ohi dira.

Tituluak zuzenean homologatuta, euskaltegietan ikasle batzuk gutxiago, diru-laguntzetan gastu gutxiago beraz, azterketetan ere publiko gutxiago, pertsonal eta gastu gutxiago... Horrelako kalkulua egin ote du norbaitek?

Zalantza asko gai honen inguruan. Neure aldetik lehengo egunean etorri zitzaidan ideia berdina. Euskara-maila zelan-nori-noiz-nola ebaluatu-egiaztatu-akreditatu hainbat indar, berba eta buru-neke. Eta, denbora eta energia horren zati bat hizkuntza hobeto nola ikasi eta ikasi eragin pentsatzen eta probatzen emango bagenu, igual ez genuke hainbeste arduratu behar tituluak non eta nola ematen diren.

Tira, apur bat hippy hippie paratu naiz igual, baina une honetan esango nuke EHko gizarteari egingo bagenio azterketa globala, C1 horretatik urrun-urrun dagoela ikusiko genukeela duda barik. Hau da, maila horrek deskribatzen duen gaitasunarekin egin daitezkeen gauza gehienak egiteko orduan zailtasuna eta ezina izango lirateke nagusi.

Txisteak

Albiste deigarri bi jaso ditut gaur Atoan-en, euskara ikasteko ez ohiko bide bi edo. Getxon antolatu duten antzezlan ludiko-didaktikoa bata, euskara 20 minutuan ikasteko parada eman nahi duena. Donostiako autobusetako monitoreetan jarriko dituzten euskara ikasteko ariketak bestea.

Irribarrea ateratzen dute albisteok lehenengo kolpe batean: euskara 20 minutuan ikasi eta euskara autobusean ikasi, txiste-ukitua eduki dezakete, bai. Serioak dira baina, ez euskara ikasteko metodo definitiboa direlako, ez, ezta hori asmoa seguruenik. Motibazioarekin edo marketing-arekin lotura gehiago izan dezakete akaso, baina seguru nago neurri handian edo txikian (seguruago baina ez meritu gutxiagorekin) euskara ikasten lagunduko dutela biek ala biek, edo biek batera: baten batek Getxoko emanaldia ikusi eta Donostiako autobus batean ariketa egin dezake, probabilitatea egon badago eta.

Ikastea bizitzaren testuinguru eta sasoi guztietan geratzen dela gero eta gehiago aldarrikatzen da sasoi honetan, eta ez "modernoenek" soilik, pertsona hizkuntza erabiltzeko ez ezik, bere kasa ikasteko ere prestatu behar omen dugu azkenotan bedeinkapen guztiak jasotako predikuen arabera. Badakizue: ikasten ikastea, ikas-estrategiak, ikaslearen autonomia, long life learning... eta abarrak.

Ondo, berrikuntzaren dominak nornahik gaur egun, ez da txarra. Baina aldi berean, aldi honetan alegia, ikastearen ikuspegi global hori ukatzen duten esan-eginak, eta ez nornahiren aho-eskuetatik:

Internetetik ikastea utopia bat dela, ikasteko era (serio?) bakarra aurrez aurreko klasea dela, horretaz haragoko jarduerak ez direla ganorazkoak, eta hori guztia, ondorioz, ez dela euskalduntzea kudeatu behar duen erakunde (publiko) baten ardura edo.

Baliteke norberaren belarriak eta entzumen-estrategiak apur bat laburrak izatea, edo miopeak akaso. Baliteke diru-murrizketak egin behar diren sasoian artazia zeri sartu topatu behar izatea, eta hura arrazoitzeko arrazoiak ere bai. Baliteke off the record botatzen direnak prozesatzeko abilidadeak garatuak ez izatea, on the record gutxi entzun arren. Baliteke zenbakien arbolen adarrek eta orbelek oihana zeharkatzeko bidea lausotzea. Litezkeenak asko dira, izan.

Segituko dugu orduan 20 minutuan euskara ikasi daitekeela uste dutenei edo autobusetan ariketak ipintzen dituztenei barre egiten, txisteek ez baitute jende serioaren arretaren minutu bat ere merezi, eta 60 minuturen kostua badakigu zein den.