09
Mai
2010
Benito

Karakolaren parean

KarakolaA:  Nola esaten da "caracol"?

B:  Barraskiloa, ba-rras-ki-lo-a.

(A: Hormetan gora ibiltzen diren bitxo horiek izena edukiko dute hizkuntza horretan, eta hauek horrelako bat ikusten dutenean edo jateko biltzera doazenean nola edo hala esan beharko dute haren izena, beraz, horien modura hitz egin nahi badut, jakin beharko dut eurek nola esaten dioten normalean. Nola esan du? Ba-rras-ki-llo-a? Arraroa, bar-askillo, "que asquillo de bar" je, je.. ea gogoratzen dudan. Caracol "bar-askillo" esaten dute orduan. Galdetzen badidate esan behar dut "Barraskiloak asko gustatzen zaizkit", horrela ikusten baditut basko batzuk jaten, esango diet, ea gonbidatzen didaten... edo nauten? Nola esaten da?)

(B: Barraskiloa esaten ikasi behar du honek, ze, horrela dator hiztegian, eta horrela esan du Euskaltzaindiak, seguruenik, begiratuko dut, bueno, orain ez daukat astirik, dena dela, ez badu esan, hobeto barraskiloa esaten bada, ze, bestela nola esango du? Karakola? Ez, hobeto ez. Ez diot esango, bestela nahastu egingo da, gainera, hobeto ez badaki, ondo ikasi behar du hasieratik, gero azterketan "karakola" ipiniko du eta ez da komeni. "Caracol" barraskilloa esaten da, eta kitto. Barraskiloa ala Marraskiloa? Kontxo! Nola zen?).

Euskaltzaindiaren webgunean hau ere (pdf) aurkitu dugu.

* Euskararen Herri Hizkeren Atlasa (EHHA)

PD: Baten bat freskotasuna ta kaleko hizkeraren bila badabil, baliagarria izango zaio akaso.

28
Api
2010
Benito

Es ke....

Es ke....

  • zaila da
  • hemen ez da inoiz egin
  • lan egiteko zertarako behar da?
  • jendeak ez du egiten
  • ez daukat astirik
  • ezin izan dut
  • ezin dut
  • aspertzen naiz
  • honek ez daki
  • horrek ez daki
  • guk ez dakigu
  • zuek badakizue?
  • badaki inork?
  • ez dizut ulertzen
  • nekatzen naiz
  • ulertzen didazu?
  • han egiten da(?)
  • ezin da
  • ezin dut
  • ulertzen da?
  • ez dut ulertzen
  • zer da?
  • total...
  • ez nuen hori esan nahi

Es ke... hori esan duzu.

23
Api
2010
Benito

Nik dut karrajua

ETB3ko Nickdutnik saioko modulu espazial batek satelite honetan hartu zituen laginak lehengo egunean egiten ari diren galaxia digitalaren mapa erraldoia osatze aldera. Hau grabatu zuten euren kamerek.

Ikusten duzuenez, bizitza espezie deskribagaitza satelite-sorta honetako biztanleak.

09
Api
2010
Benito

Heldutasuna

HEA siglekin definitu ohi dugu gure lan esparrua edo sektorea, Helduen Euskalduntze Alfabetatzea. Euskararen ikas-irakaskuntzan ari gare, baina pertsona helduekin ari gara aldi berean. Deigarriak egin zitzaizkidan lehengo egunean Nodos ELEn Emilio Quintanak bota zituen hitz hauek:

Como profesor de Español Lengua Extranjera (ELE) observo una creciente infantilización del aprendizaje (quizá relacionada con su creciente “formalización”) que está afectando directamente a la eficiencia del proceso enseñanza/aprendizaje.

Quintanak formalizazioaz dihardu neurri batean, ikaslearen kontrola, ebaluazioa eta halakoekin dute tema azkenotan. Ikaskuntza informala deritzon horretara goaz azken batean, eta The encyclopaedia of informal education gunera bideratu gaitu akabuan. Kontu hauetaz dihardugunean askotan pertsona helduekin ari garela eta Malcom Knowles-en andragogiaren ikuspegira joan gara.

Helduen ikaskuntza baldintzak deskribatzeko 5 premisa eman zituen hark:

  1. Autonomia: pertsona helduak bere bizitza gidatzen du, eta ikaskuntza ere bai, ondorioztatu daiteke
  2. Esperientzia: ibilbidea eginda dauka pertsonak, ikasteko orduan erabilgarri eta baliagarri izango zaiona.
  3. Ikasteko prest egongo da: inguruak eta bizimoduak ezartzen dizkion behar izanen kontzientzia izango du.
  4. Zertarako ikasi: ikastearen helburua zehatzagoa da, erreala, behar izanak argi markatzen dio eta ikas-prozesua arazo praktikoak konpontzera bideratzen du errazago.
  5. Motibazioa: heldu ahala motibazioa sistemak ezarrita izatetik pertsonala izatera pasatzen da.

Artikuluan bost puntuok aztertu eta jorratu dituzte. Beti da interesgarria gai hau apur bat egostea. Ikasle heldua zer den eta nola jokatzea eskatzen duen.

Gogora ekarri dizkit honek azken egunotako kontu bi, euskararen eta euskaren ikaskuntzaren ikuspegiarekin lotuta.

Bata, duela aste batzuk ikusi nuen proiektu bat. Han pertsona heldu batzuek euskara ikasi eta praktikatzeko begirale edo monitore bat behar zutela esaten zen. Badakizue, umeekin aisialdian aritzen duten horietako bat zen erreferentzia.

Pentsatzen hasita, monitorea umeen mundua dakarkigu gogora berehala, baina irakasle serio-zurruna, klasean gertatzen den guztiaren gobernua eta kontrola eduki behar duena ere esango nuke ez dagoela oso urrun umeen hezkuntzaren ideia batetik, beste mutur/arlo bat baino ez bada ere.

Bestea aste honetan bertan Sustatun: ETB3ko programazio berrian egunero 14 ordu marrazki bizidunekin.

25
Mar
2010
Benito

Etxekoak

AEK

Inoiz esan dit inork AEKn lanean ibiltzeko AEK gutxi izaten dela hemen. Ez dakit zehazki zer-zergatik esan nahi zidan, eta, egia esanda, ez nuen horrekin burua nekatzeko gogorik izan orduan (ezta orain ere), baina larunbat honetan AEKren XIII. Mintegia dugu eta etxera begira jartzeko gogo hori piztu zait. Ummmm.....AEKren mintegiak.

AEKren mintegiak seguraski euskaltzale askok zuzenean, zeharka. errebotean edo botibolean ezagunak dituzte. Esango nuke honez gero euskaltzaleen mitologia txiki-partikularrean markaren bat utzi dutela: "Txosten eta Emendakiña" terminoak zabaltzen eta finkatzen iturri nagusietako bat izan direla esatera ausartuko nintzateke, besteak beste. Ala ez? Orain AEKn "emendakin" historiko-monumental horren ordez "zuzenketa" domestikoagoa erabiltzen dugu eta nostalgia apur bat dator, bai.

30 urte lehenengo mintegia egin zenetik. AEK zaharragoa da hala ere, geu ere bai, zaharragoak.

Eta 1979 hartan Arantzazuko apostoluen eta haitzen artean koordinatu aditza jokatu nahi, eskola eta gaua biltzen zuen gau-eskola konposizioa eta "nora goaz?" galdera Aizkorripeko aire garbian hegan. "Nora joan gara?" galdetzeko tentazioa egon liteke hura ikusita, eta erantzunak AEKren mugak gaindituko ditu seguruenik: Nora joan da AEK? Nora joan dira ordukoak? Eta "nora joan" horri izan aditzaren trinko laguntzaile guztiak erantsita galdera interesgarriak sortuko dira, dudarik ez.

Eta, zorionez, "nora goaz?" galdera horrek askoren gogo-ahotan jarraitzen du gaur egun ere, barruan zein kanpoan. AEK-k berak hamahiru biderrez gutxienez galdetu du harezkero, eta galdera horren historiak "nondik gatoz?" galderari erantzuteko balioko die askori gaur egun, galderaz beteriko historia:

"Zer-nola egingo dugu euskararen berreskurapenean eragiteko?",  "Nola lortu erakunde sendoa izatea?" , "Nola izan erakunde herritarra?",  "Nola ailegatu bazter eta pertsona guztiengana?", "Administrazio hauekin zer egin?",   "Zer gehiago egin?", "Zer hobeto egin?"... eta galderaz galdera josi dira hogeita hamar urteotako historia eta istorioak, pertsonak eta lanak, gaziak eta gozoak; ahaleginak, ekinak eta eginak; txostenak eta emendakinak...eta bertso zeremonialak egiten amaituko dut horrela segituz gero.

Tira ba, larunbat honetan Gasteizen berriro jarriko gara "nora goaz?" hori egosten. Asmatuko dugu? Galdetu ezean ez dugu asmatuko, hori ziertoena.

Dakidan bakarra da gauza batean gutxienez berrikuntza egon dela: txosten eta emendakinen festibala ez da festibal bakarra izango oraingoan. Bide onetik goaz?

24
Mar
2010
Benito

Zentik

Blog baten aipamena egingo dut gaur, kazetari bik atondu eta mantentzen duten bloga: Zentik. Nagore Vegak eta Iban Izak kazetaritzan ogibide ez ezik, interes handia ere badute, eta interes horretatik elikatzen dute bloga. Merituak ere egin dituzte: Nagoreren berri duela gutxi izan genuen grebaorokorra.info webgunea antolatu zuen taldeak Interneteko Argia Saria jaso zuenean hain zuzen.

Eta zertara dator aipamena hizkuntzaren ikaskuntzaren bueltan dabilen blog honetan? Ba, bloga bisitatzen baduzue, berehala konturatuko zarete Nagore eta Iban jabetuta daudela kazetarien arduren artean estiloa eta hizkuntza ere badela, eta hainbat apunte jaso dituzte ohiko erroreen, hiztegi egokiaren eta estiloaren inguruan. Hizkuntza lantzen eta ikasten dabilen askorentzat ere baliagarriak izan daitezkeen oharrak, idatzizko azterketak lantzen dabiltzan horientzat adibidez.

Estimatzekoa beraz Nagorek eta Ibanek egindako lana eta lan hori guztion eskura jartzea.

08
Mar
2010
Benito

Rith 2010 - Baile Átha Cliath - Patrick Street - 382

Azken aste-hileotan albiste dosi txikiak eman ditugu, baina bihar da eguna: Rith 2010 hasiko da Belfasten, eta Saint Patrick egunez Galwayra heldu arte ibiliko dira irlandarrak karraderan gaelikoaren alde. Bai, asmatu duzue, Korrikaren bertsio irlandarra da abian. Euskal Herritik ideia hartu eta eurenera eraman dute, lekuko, kantu eta guzti.

Eta Korrikak bezala Rith honek irlako ahalik eta herri, hiri eta eskualde gehienak lekukoaren lekuko izatea nahi du, eta bistan da Dublin hiriburua ez dutela alde batera utziko, ez, eta Dublinen karreraren giroak izango duela mugarrietako bat.

Ba, irlandar hauek ez dira esker txarrekoak, eta inbentoaren inbentoreoi dedikatu nahi izan digute kilometro bat: 382.a, Korrikaren eta Euskal Herriaren kilometroa. Patrick Street-en.

Ez ditut Irlanda eta Dublin ezagutzen, baina John Ford-en filmetatik eta bestetik, barruntatu dezaket Dublineko Patrick Street ez dela izango hiri-bazterreko errotonda tristea izenen bat ipini behar zitzaiona. Eta bertan badago Saint Patrick katedrala, ba, kale hori kale-kantoia baino apurtxo bat gehiago dela pentsatuko dut.

Gonbidapena luzatu digute irlandarrek euskaldunoi beraz, euren karrera nazional horretan Dublineko San Patrizioren inguruan lekukoa eramateko gonbitea. Han egongo dira AEK-ko lagunak oratzeko prest, eta zuetako inor han badabil, edo ibiliko bada, edo ibili nahi balu, edo low cost hegaldia hartzeko sasoian badago, edo euskalduna izanda atzerrian kilometro bateko gloria zer den dastatu nahi badu, edo euskaldunok koadrila batzeko zelako abilidadea daukagun erakutsi nahi badu, edo han egoteko egon daitezkeen hamaika mila arrazoietako baten jabe bada, edo deskribatu dugun profil horretan sartzen den inor ezagutzen baduzue, badakizue.

07
Mar
2010
Benito

Ikasgela kalean dago?

Nodos Ele blogean Roger Shanck-en hitz batzuk jaso dituzte:

La fórmula del profesor que da la clase magistral y los alumnos hacen exámenes no funciona. Deberíamos aprender como cuando éramos pequeños: nuestros padres no nos sentaron en una mesa y nos dijeron que nos iban a enseñar a hablar, que eso era la gramática y lo otro, el vocabulario. No. El niño habla y, cuando se equivoca, sus padres le van corrigiendo. Aprendemos conversando con los niños, usando el lenguaje.

Hitz politak, jarraian azpimarratzen eta zabaltzen ditugun horietakoak. Ondo ematen dute begi-belarrietan, eta, neurri handi batean halakoak predikatu behar izaten ditugu. Baina arazoa hori guztia praktikara eramatean agertzen da. Hori txalotzen duen irakasleak segidan egiten du galdera: eta neure ikasleekin zer egin behar dut orduan?

Ikuspegi komunikatibo-signfikatiboari mila buelta eman ahal zaizkio, baina funtsean hizkuntzarekin pertsonek zerbait egitean badatza kontua, ikas-ingurua pertsonek gauzak egiteko ingurune modura planteatu behar da, eta askotan dikotomia moduko bat egiten dugu: klasea eta kalea, klasean teoria eta kalean praktika, klasean hizkuntza eta kalean erabilera, klasean simulatu eta kanpoan egin...

Eta ikasgela ez da akaso pertsonak zerbait egiteko biltzen diren lekua? Kalea bezala azken batean. Kale gorria, taberna, etxeko egongela edo futbol zelaia nahi baduzue. Hau da ikasgela ere ez da espazio soziala? Eta espazio sozial horretan hizkuntzak ez dauka funtzionalitaterik hizkuntzaz hitz egitea ez bada? Eta espazio horretan geu (irakasleok ere) ez gara pertsonak?

Gurea bezalako egoera batean hizkuntza ezin dugu euskaltegiko hormetako santutegi batera mugatu, egia da, baina era berean, horma horiek ezin dira mugatu hizkuntzaren adorazioa eta dotrina egitera.

Kermanek ez luke euskaltegitik irten behar praktikaren bila, praktika eta hizkuntzaren gaineko gogoeta (izpirituala nahi baduzue) egiteko pertsona, gune eta une gehiago eta desberdinen bila baino.

Horixe bada, nahi badugu ikasgela kalean dugu (kale gorrian ez dugun bitartean, jakina). Zer egingo dugu kale horretan bada?

05
Mar
2010
Benito

Euskaldun ikasia

Azkenenengo Hizpideri tarteka kolpetxoa egiten jarraituta, Kepa Larrearen Fizkiozko euskaldun berriak ezagutzen jarri naiz. Kepak aurreko batean klasean umoreraren erabileraz jardun zigun, eta oraingoan literaturara jo du euskaldun berrien bia, baita aurkitu ere: Merimee-ren Carmen harengandik hasita (bai, euskalduna zen Karmentxu), Rodney Whitaker Trevanianen  Shibumi eleberriko Nicholaï Hel hiltzaile eleanitz euskalduna deskubritu digu ondoren. Ez ditut ez liburua ez pertsonaia ezagutu izan, baina deigarri eta erakargarri egin ditu Keparen aipamenak, Hannibal Lecter edo Tom Ripleyren eskolako bat nonbait, plazerragatik ikasi du euskara era metodiko batean eta gramatika bat sortu du horretarako, azkenean praktikan jarriko du Zuberoako bazter batean erretiratua. Irakurtzeko gogoa eman dit bada.

Fizkiozko irakasleen errepasoa ere egin du, Maisu Juan klasikoa,Kutsidazu...ko Koro, Iban Zalduaren Joseba Anabitarte,..  Eta ikasleengana jo du gero: Euskalduntzen metodoko Peru eta Alaitz, Sagastizabalen Juan Martin ezaguna, eta Jon Alonsoren Euskal karma "rapsodiako" B-12 martiztarra edo Joxean Sagastizabalen Gerturik daukagu odola liburuko banpiroak bezalako izakiak.

Gustura irakurtzen da artikulua, baina serio jarri da Kepa amaieran, ideia komuna barruntatu du kasu gehien-gehienetan: euskara ikasteko hizkuntza zaila da, ez da diplomatiko ingelesen asmakuntza beraz. Idazleek ere esaten badute...

Edozelan ere arreta eman dit pasarte batean egin duen aipamenak:. Xabier Kintanak eta Joseba Tobarrek 1975ean Euskaldun berriekin euskaraz lanean proposatu zuten euskaldun ikasiaren "kode deontologikoa". "Euskaldun berriaren" ordez "euskaldun ikasia" terminoa proposatzearekin batera (bistan da ez zutela arrakasta handirik izan), gerora errotuta sentitu ditugun (norberarengandik hasita) hainbat ideia jaso ziren. Aipamen batzuk:

Euskaldun ikasia ez da lotsa. Ba daki ez duela euskara egiten baserritar edo arrantzale jator batek bezain ongi eta errax, baina etengabe ikasiz doa... eta dakientxoaz toki guztietan baliatzen da"

Euskaldun ikasiari mingarri zaio euskaldunak elkarren artean erdaraz mintzatzen ikustea, eta areago, berauk "abertzale" horietakoak direnean.

Euskaldun ikasia, eskuharki, kaletarra da... Hori dela eta, onhartezinezkoa du "euskara=baserriko hizkuntza" delako berdintasuna.

Euskaldun ikasiak ez du mordoiloa maite, baina isiltzea baino erdarakada batez irtetea nahiago du, geroago, etxeko trankiltasunean hiztegiari, hurrengo baterako hobe guran, begirada bat egin arren.

1975eko hitzak dira. Ez dakit orduan nolako jarrerak ziren nagusi euskaldunen artean, ikasleen artean, baina bistan da ideia horiek soka luzea ekarri dutela euskaldun "ikasiongan" ez ezik, euskaltzale guztiengan ere bai.

Amaitzeko Anaitasuna aldizkarian liburuari egin zioten kritika honetan aurkitu dudan beste aipamen hau:

gaur egun euskara ez jakitea Euskal Herrian jadanik kulturarik ezaren ezagugarria bat da sektore askotan, eta zenbait buruzagi herritar publikoki lotsarazteko aski motibo ere bai

Hori ere 1975ekoa da, Franco hil zen urtekoa.

28
Ots
2010
Benito

Auskalogarren maila

8

Helduen euskalduntzearen inguruan albisteak eta elkarren berri jakitea ez da erraza izaten, eta apur bat adi egon nahi baduzu Interneten informazioa kudeatzen duten kontakatiluekin tratua egin beste erremediorik ez da izaten. Hala, osaba Google-i esanda diot "euskaltegi" hitza nonbait aurkitzen duen bakoitzean abisua emateko, eta jakiten dira gauzak horrela.

Gaur esate baterako kontatu dit Javier Madrazo EJko kontseilari ohia politika utzi eta, besteak beste, euskaltegira joan dela bueltan.  Ordu eta erdi egunean, jariotasuna hartzea kostatzen zaio, eta laster zortzigarren mailara heltzea espero ei du.

Madrazo euskaltegietan ari diren 40.000 horien artean askoren antzera ibiliko da seguru asko, baina zenbakiak entzuten hasita pentsatzen jarri naiz: 8. maila gainditzea espero du, seinale dabilen euskaltegian (ofizial edo ez-ofizial, irakasleen edo ikasleen artean) gutxienez 8 mailatan neurtzen dela euskara ikateko ibilbidea. Etxera begiratu eta 1a, 1b, 2, 3 eta horrelako izenak entzuten ditut, izenak diot, ze sarri "altua", "baxua" eta horrelako abizenekin bereizten dira neba-arrebak. Sarean apurtxo bat gehiago endredatu eta oinarrizkoa, erdikoa, EGA eta teknikoa abizenak darabiltzan euskaltegiaren berri izan.

Letra/zenbaki-zopa baten traza hartzen hasita dago hau. Euskara ikasten duten pertsona horiek argi dute nondik nora gabiltzan hemen? Gogoan ditut udan gurekin barnetegia egitera datozenak, etorri eta kokatu aldera orain arte zer egin duten galdetu eta zer mailataraino heldu diren. Erantzunak zenbakiak gehienetan, eta, non ibili diren-eta, zenbaki hori gure zenbakiekin ezkontzeko interrogatorio-ikerketa moduko bat behar izaten dugu, edo zuzenean mailaketa proba bat egin, bestela ez da modurik egoten.

Eta normala da hau? Euskara ikasten duen jendeak non dabilen bere mailarako izen-abizen desberdina eduki. Batzuek 12 urratsen klasikoarekin, beste batzuk HEOKen mailaketaren aldaerekin, beste batzuek bertoko produktuari bertoko izena, eta egon, Europako estiloko letra-zenbakiak datoz lapikora laster, porrusalda konpletoa egiteko.

Horrela daude gauzak, tradizio eta izendapen asko batu dira urteetan, eta nahaste hori argitzen edo artezten ez da inor jarri. Akaso ez da hain larria izango, baina -neure uste apalean- ez da itxura onekoa eta, gainera, ez dut uste ezer onaren seinalea denik ere.

Hala ere, gauza bat argi izatea komeni da: mailak ez dira ikastaroak, eta erreferentzia-mailetarako izendapen eta deskribapen homologatua egon beharko luke lehenago. Une honetan EEMren bidera jarrita gaudela dirudi, eta baliokidetzeak eta parekatzeak jarri dira abian, baina HABEren 12 urrats tradizional horiek fitxa-plantiletan bueltan dabiltzan bitartean ez dute asko lagunduko argitzen.

Bestalde, euskaltegi-erakunde bakoitzak eskaintzen dituen ikastaro-zerbitzuek ere izen argia izan beharko lukete. Hemen zailagoa izan daiteke homologazioa, ze -barruntaten dut- une honetan euskaltegien eskaintza ez da batere homogeneoa eta estandarra. Modulazio, ordu-kopuru eta osaketa desberdin askoko taldeak eta ikastaroak daude martxan ordea.

Baina sikiera pertsona baten maila deskribatu eta izendatzeko orduan ahalegintxoa egin beharko genuke terminologia bat erabiltzeko, ezta? Guk erabili, eta jendeak berak ezagutu dezan eta zoratu ez dadin/gaitezen.

Ala ez?

Sindikatu edukia