hizkuntza

Itzulpen saila, liburu berria: INPUTetik OUTPUTera

Nire hitzak ez du gauza handirik balio. HABEk 5. maila asmatu ez, baina liburu berria daukagu itzulpen sailean: Bill VanPatten-en Inputetik outputera. Bigarren hizkuntzaren eskurapena: irakasleentzako gidaliburua.

Liburuaren hitzaurrean eta hasieran irakurtzen denaren arabera, hizkuntzaren eskurapenaren inguruko teoriak eta ikerketen berri ematea du helburu, era erraz eta argi batean, aditu nahiz ez adituentzat.

Hemen daukazue jatorrizko liburua Amazon-en, eta hemen liburuari buruzko erreseina gaztelaniaz (pdf).

Bill VanPattenen inguruan webgune honetan aurkitu dut autoaurkezpen laburra (aspaldikoa dirudi).

Esaten den bezain irakurterraza den konprobatuko dugu.

Euskaltzaindiaren arauak banatzeko sistema berria

Rikardoren Filoblogiaren bidez ailegatu zait albistea. e-AEB: Euskaltzaindiaren arau-erabakiak zure ordenagailuan.

Euskaltzaindiaren arauen berri izateko era berria ipini digute eskura, e-AEB. Zerbitzu berri hori zehazki zertan den jakiteko Rikardok eman dituen esteketara jo dut: Plazaberri agerkarira hain zuzen. Eta zer da zerbitzu berria bada?

e-AEBren orrian sartu eta han fitxategi bat daukagu deskargatzeko, zip formatuan konprimituta, 6 mb ingurukoa. Ordenagailura jaitsi, deskonprimatu eta karpeta baten barruan html fitxategiekin egindako aurkibideak, eta orri horietan arauak, izendegiak, Hiztegi Batua eta gomendioetarako estekak. Estekok pdf fitxategiak dira, Euskaltzaindiaren webgunetik jaitsi ahal diren berberak uste dut.

Azken batean ordenagailura Euskaltzaindiaren webgunearen arauak atalaren kopia jaitsi dudala begitandu zait. Horrez gain, erabiltzaile aurreratuentzat xml fitxategiak sartu dituzte paketean. Ez dut ondo ezagutzen xml fitxategien eta datu-baseen erabilera baina uste dut hainbat aplikazio garatzeko baliagarriak izan daitezkeela. Hala ere, Euskaltzaindiaren data-basearekin nolabaiteko sinkronizazioa beharko dute berrikuntzak agertu ahala.

Bestalde, Plazaberriren albistean azken arauen berri emateko jakinarazpen sistemaren berri ere eman dute ere estreinatu dela diote. Euskaltzaindiaren webgunea arakatzen ibili naiz eta ez dut harpidetza hori egiteko modurik aurkitu hala ere (bila nabilena musturren aurrean edukita ere ikusten ez dutenetakoa naizela aitortu behar dut). Horretarako harpidetza formulario hau bete baino ez da egin behar. Jakinarazpena e-postaz etorriko da seguruenik. Ez dakigu ordenagailura jaitsitako fitxategiak eguneratzeko modua zein izango den hala ere.

Arauen kopia ordenagailura pakete batean jaitsi ahal izatea aurrerapausoa da duda barik, baina gaur egun fitxategi estatikoak jaisten ibiltzea ez zait aurreratuena iruditzen prezeski. Bestalde, informazioa pdf fitxategietan eskaintzen duten guneei tirria apur bat hartu diet azkenotan, Euskotrenen ordutegiak kontsultatzen ditudanetik gehien bat.

Hain zuzen ere, xml fitxategiak jaisten eta eguneratzen ibili beharrean ez zen erabilgarriago a izango data-base horiek erabilita webgunean bertan kontsulta sistema zuzena atontzea (hainbat hiztegirekin egiten den bezala)? Eta horrekin batera azken arauak eta aldaketak jarraitzeko RSS sistema bat?

Tira ba! Ez dakit ba, teknikoek eman ahal diguzue argi apur bat akaso. Edozelan ere zerbitzu interesgarria Euskaltzaindiak zer dioen hain sarri ibiltzen garen mundu honetarako.

PD. Bitxikeria bat. Ordenagailura jaisten diren html fitxategietan orri-oinean lizentzia hau agertzen da:

© 2007 Euskaltzaindia. Eskubide batzuk gordeta. Ikus lege-oharra. Arau-erabakien dokumentu, zerrenda eta datu-baseak (Euskaltzaindiaren Arauak, Hiztegi Batua eta Izendegiak) Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten mende daude.

Lege-oharra irakurrita ere, ez dut ondo ulertu zein litzentziapean dagoen zein. Arauek copyright-a daukate? Ez? Fitxategiek bai baina edukiek ez?

Corpuseko minoriak

Erabili.com-en artikulu bi agertu dira egunotan bata bestearen haritik. Asier Larrinaga ETBko Euskara Sailaren buruak lantzean behin artikulu interesgarriak argitaratzen ditu berton, hizkuntz-irizpideak hizpide, zuzentasuna eta egokitasuna hain zuzen ere.

Lehengo astean BERANDUago, GEROago izenekoa irakurri ahal izan genuen, BeranduAGO/geroAGO zuzen erabiltzeko arauak-edo eman nahian.

Gaur baina, Bittor Hidalgo Filologia irakasleak erantzun dio "BERANDUago, GEROago" erantzunez artikuluan. Corpusa eskuan, Asierrek emandako arauak ez direla hain argi betetzen dio. Artikuluaren akabuan gogoeta hau egin du Bittorrek (azpimarra nirea da):

Baina maiztasunak maiztasuna adierazten du (kasu honetan %10 ingurukoa EPGn, nahiz ez daukagun halako daturi OEHTCekorik). Eta ez gutxiengoak anatemizatzeko eskubidea. Ala bai? Eta gutxiago kasu honetan bezala, gutxiengo ondo kualifikatuak direnean. Nahiz eta gure artean oso ohituak garen bestera. Asierrena bezalako artikuluen ondoren (lehenago ere seguru asko), EGAren antzeko edozein frogatan eskatuko zaie azterketariei lotsa gabe gaitzesteko euskara erabiltzaile on askoek darabiltzaten formak, eta aurrerantzean gero eta gutxiago izanen dira noski hau erabiltzen ausartuko diren idazleak, euskara txarra darabiltelako salaketaren beldur petan. Eta hori hizkuntza inkisizioa da. Hemen jasotako autore saldoek suspendituko zuketen praktikan halako item gaizto eta apokrifoa.

Uste dugu arau eta gaitzespen berriek, honek dituen baino oinarri sendoagoak behar dituztela. Eta batez ere ez daitezela joan benetako euskara erabiltzaileen erabileren kontrara. Hainbat euskalki, euskalki asko edo euskalki guztietako erabileraren kontrara, eta ahozko edo idatzizko tradizioen kontra. Jakinaz gainera erabilera txikiagoko esamoldeek adierazkorragoak ohi direla, ñabardura gehiagoren komunikatzaile hobe, eta beraz balio gehituak gure hizkuntz altxorrean.

Eztabaidak jarraitu egingo du seguru asko. Ez dut bata edo bestearen alde egingo. Baina euskara ikasten duen baten lekuan jarrita, eta hizkuntza ikastea hipotesiak sortu, egiaztatu eta tarteko hizkuntza berreraikitzean datzala onartzen badugu, ikasleak zeini egingo dio kasu handiago? Arauen bildumari ala aurkitu ditzakeen erabilera laginei?

EGA eskuratu nahi badu, argi dago.

Bittorrek aipatzen duen hizkuntza-inkisizioa bezalakorik dabil hemen inguruan? Hala bada, euskaltegietan noraino sartuta daukagu inkisizio hori? Inkisidore sentitu zarete inoiz? Gogoeta interesgarria.

PD: inguruko hizkuntza batzuetan beranduago-geroago bereizketa zelan gertatzen den arakatzen ibili naiz (oso azaletik). Gaztelaniaz "Dos años más tarde"-"Dos años después" sinonimotzat hartu daitezke. Ingelesez "Ten years after" eta " Ten years later" ditugu, parekoak dirudite (ez nago oso seguru baina). Italieraz, berriz, "Due anni dopo" eta "Due anni piu tardi" ditugu (dena dela italiar batek esan dit bigarren hori ez zaiola oso zuzena egiten).

Zertara dator hau? Askotan oker-zuzen bedeinkapena emateko inguruko hizkuntzen eragina ipintzen da mahai gainean. Ikasle batek ama-hizkuntzatik hasita egiten baditu xede-hizkuntzari buruzko hipotesiak, hipotesi horietako aldagai modura hartu beharko luke euskararen berezitasunaren tamaina, ezta? Lau erantzunen artean aukera bakarra egin behar denean adibidez.

Argazkia: 30 years later (Atanas)

Musika: Alvin Lee eta koadrila

Nor-nori-nork-en jaiotza?

Aste honetako Argian (2101 zbkia.) Gontzal Fontaneda euskara irakasle beteranoari egin diote elkarrizketa.

Euskal aditzaren gaineko teoria heterodoxoa garatu du, eta teoria haren gainean aditza lantzeko metodoa egina dauka: Euskal euskara. Liburuan argitaratuko ei diote laster, baina aspaldian jarri zuen sarean.

Teoriaren eta Gontzalen irakasle-esperientziaren gorabeheren artean, pasarte batean kontatutakoa egin zait deigarria:

Nola ikasi zenuen euskara?
Araban bazen Araiako Urrestarazu [Andoni Urrestarazu, Umandi, 1902-1993]. Euskaltzale fina zen eta gramatika bat egin zuen, nolako gramatika! Oraciones objetivo-pronominales, alegia, lehen ez zegoela nor-nori-nork. Urrestarazuren hiruzpalau ikasle Gasteizen zortzi bat ikasleri irakasten hasi ziren. Horrela hasi nintzen ni.
Urrestarazuren gramatikarekin hasi zinen orduan.
Gero azaldu zen nor-nori-nork, Elvira Zipitriaren bidez. Estibalizko priorea bere ikaslea zen, nire adiskidea eta liburuxka bat idatzi zuen: Nor-nori-nork el secreto del verbo vasco.

Ez dut inoiz pentsatu edo kontsultatu izan ohiko egin zaigun terminologia hori -nor-nori-nork, nor-nork eta enparauak- nork-noiz sortu zuen. Ez da garrantzi handiko kontua izango, baina eduki duen arrakasta ikusita jakin mina pizten da.

Orduan sortu ote zen euskal aditzaren mitoa ere?

Eklektizismoa

Jose Luis Cabelloren Laboratorio de idiomas en secundaria blogean artikulu berria: El acercamiento ecléctico.

Blog honetan hizkuntzen irakaskuntza eta didaktikaren teoriaz artikulu laburrak publikatzen dira. Hasiberrientzako aholkuekin ibili ginen aurrekoan, eta aholkuen artean blog hau botako nuke, eskuliburu modura erabil daiteke gaur egun "teoria" zertan den eta "didaktikaren" errepide mapatxoa buruan egiteko.

Eklektizismoaz entzun dugu azkenotan, baten batek beste "metodo" bat dela pentsatu du akaso, Cabelloren artikulua irakurrita berriz, definizio hau botako nuke:

Ikaslearen helburuak betetzeko uneoro biderik eraginkorrena bilatu, orain arte egin diren ekarpen eta ikuspegiak bat ere baztertu barik.

Ikusten denez, "teoria" berria barik, lan-ikuspegia da gehiago, funtzionala oso. Horrela esanda konforme egon naiteke, eta jarraibide modura gomendatu ere egingo  nuke, baina arrisku pare bat barruntatu ditut..

• Ikasle, ikas-prozesuaren unea, ingurunea, baliabideak... horiek dira estrategia egokiena bilatzeko abiapuntuak. Ez dadila erabili irakaslearen inmobilismoa edo erosotasuna justifikatzeko
• Eklektizismoa hetereogeneitatea da neurri baten. Eta heteroegoneitatea ikasle ezberdinen artean ere badago, hau da eklektizismoarekin denboran zehar jokatu ahal da, baina ikasleen artean ere bai.
• Ez dezagun ez berrikuntza datorrenean aurreko guztia bertan behera bota, ez berrikuntzari begiak itxi lehenagoari itsu-itsu eutsita. Eklektizismoaz jokatzeak oreka (eta zentzuna) eskatzen du gehien bat, eta aipatutako bi jokaera horiek zelako kalteak ekarri dituzten denok daukagu eskarmentua (ezta?).
• Honela bada, ez dezagun eklektizismoa erabili kontserbadurismoa justifikatzeko. Jokaera eklektikoak, berrikuntzek egin ahal diguten ekarpenei adi egotea eskatzen du besteak beste.

Ufa! Abuztuko lehenengo egunerako kontu potoloarekin nator...

Ekfrasia

Jaietan gabiltza auzoan, lanetik eta Karrajuko kontuetatik deskonektatuta nabil egunotan, hala ere, lehengo egunean bertotik hasi ginen hitzordua ipintzen Patxo Landa auzokidea eta biok trago batzuk egin eta sarea, webdosazero eta teknoendredoen gainean ere zeozer botatzeko, eta Santutxutarrok sasoi honetan Basarrate inguruan jarduteko ohi baino erraztasun handiagoa edukitzen dugunez, hantxe suertatu ginen biok (eta beste hainbat ere bai).

Patxok Getxo Ikasblogak-erako idatzi zuen mezuan bota zuen ideia bati bueltak ematen nenbilen aspaldian, hitz baten ingurukoa: écfrasis, eta haren galdera egin nion, baita hark azaldu ere. Ortuellako instututuan dabil Patxo, handik BerrIKetan bloga ehuntzen dabiltza aspaldion, zarata handiegi barik esperientzia politak erakutsi dizkigute handik, baita Patxok berak kontatu ere.

Total, écfrasis horren bueltan (ekfrasia euskaraz?) berbetan hasi, eta, zer nahi duzue esatea? Helduei hizkuntzak irakasten gabiltzanontzat Patxoren proposamena buelta bat baino gehiago emateko modukoa iruditu zitzaidan. Hona hemen haren hitzak.

Empecemos pidiéndoles modernas écfrasis (descripciones y comentarios de obras visuales) de vídeos, fotos y  presentaciones de cualquier tipo. Se evitará con ello que la Red se llene de repositorios mudos de fotografías personales, de vídeos favoritos sin comentario alguno, de presentaciones ñoñas de PowerPoint virales, de chats vacíos y engañosos…Posteriormente, podremos  pedirles cualquier  ejercicio lingüístico o literario.

Zer ondorio atera duzue zuek?

Mihia eta hizkuntza

Txerraren bidez Senchu Sende galiziarraren artikulu saritu hau ezagutu dugu: Guía Sexual da Sociolingüística. Hizkuntzaren normalizazioa sexu-jokoekin, musuekin eta zirriekin parekatzen du galiziarren umore zorrotz horrekin. Ona benetan.

Euskaraz galizieraz bezala mihia eta hizkuntza homonimoak balira, itzultzen ausartuko nintzateke.

Bestela hemen dauzkazue aipu batzuk:

1. Exixamos para a nosa lingua o mesmo pracer do que goza calquera lingua.
2. Se aínda nunca o fixeches busca alguén con quen te sintas cómoda ou cómodo e adiante! Aínda que ás veces facelo con persoas descoñecidas, así de súpeto, resulta mellor.
3. O proceso de normalización é un proceso social que parte de cada persoa e que se basea no intercambio de comunicacións. Podemos facer moitas cousas en solitario…, mais non nos podemos morrear a nós mesmas.
4. Se teu pai e túa nai non che aprenderon nin che dixeron como se fai, non pasa nada… Aínda estás a tempo de aprender pola túa conta.
5. Sobre este tema sempre houbo –e hai– tabús, falsos mitos, pouca información e moita ignorancia… Pasa dos prexuízos doutros tempos e adiante.
6. Hai xente á que lle gustaría probar porque intúen que lles vai gustar mais..., dálles corte! Non te acovardes, desinhíbete e goza coa lingua.
9. Pode ser un rollo dunha noite. Ou unha relación para toda a vida.
10. A eficacia da lingua depende da práctica. A lingua mellora co uso. Ninguén nace aprendido!

Bitartean "..goza nazazu gehiago" harekin geratu ahal gara.
Edo honekin berotzen hasi:

Bizilekuak

Egunotan Lizartzan gertatutakoaren berri ez dugu eman beharko honez gero. Hartaz esateko ez zait esanda ez dagoen -edo ondo bistan ez dagoen- ezer berririk bururatzen. Txuma Murugarren musikariak Gauzen Hegoaldean blogean idatzi duen honen modukorik alegia.

Txuma irakasle ibili zen Lizartzako barnetegian, AEKrekin. Neu ere ibili nintzen "hotelean" sasoi hartan, eta neuri ere (eta beste hainbati seguruenik) etorri zait gogora Lizartzan ibili ginenekoa. Eta segidan, barnetegietan ibili garen guztiak, eta kateari jarraituta, Lizartzaren moduko "barnetegi-herriak". Eta jakina, udako barnetegiak eta barnetegietakoak... Aste honetan hasi dira aurtengoak, ez da nostalgiarako sasoi txarra.

Tira, ez naiz barnetegietako batallitak kontatzen hasiko. Gaurkoz, Lizartzaren moduko herrientzako aipamentxoa (omenalditxoa nahi baduzue).

Euskararen gordeleku deitu izan zaie inoz halako herri euskaldun txikiei, nik neuk, beste berba bat nahiago, euskararen "bizilekuak". Horietara, antzinako altxorren bila barik, bizitasunaren bila abiatu da ikaslea sarriago, halaxe iruditu zait neuri behintzat, baita sarritan aurkitu ere.

Barnetegiak ere, gau ta eguneko non-stop akademia barik, hamabost eguneko bizilekua izan dira gehienetan, ikas-komunitatea. Inguruko bizilekuarekin, euskalkiaren eta kimika pertsonalaren trabak gorabehera, gehiago-gutxiago batu da ikas-komunitatea, baina, oro har, ikas-esperientzia aberasgarria, esperientzia pertsonal gogoangarria, eta, leku horiekin lotura afektiboa gorde dute askok (Krashenek aipatzen zuen iragazki hura akaso). Izan ere, herriotako euskaldunon besoak zabal-zabalik aurkitu ditu ikasleak gehien-gehienetan.

Bizileku horiek askok dauzkate gogoan, eta bihotzean.