didaktika

Hizkuntza eskoletan ikasketa plan berria

[Ikasketa-plan berritua Hizkuntza Eskoletan - Santurtziko Udal Euskaltegia]

Hizkuntza eskolen inguruan jardun genuen duela egun batzuk, eta gaur Santzurtziko UEkoek hizkuntza eskolen ikasketa planaren aldaketaren berri eman digute.

Sei mailako banaketa egin dute, hiru bloketan: oinarrizkoak, tartekoak eta aurreratuak. Bloke bakoitzean bina maila. Eta bloke bakoitzaren amaieran Europako markoko maila baten pareko titulua lortuko da, A2, B1 eta B2 hurrenez hurren.

Santurtzikoek azpimarratu dituzten bi gauza:

• Europako markoan(pdf) oinarritutako mailaketa diseinatzea. 
  
• B1 maila da orain goreneko titulua. Orain arte 5. maila izan da azkena, eta beronetan EGAren pareko maila lortzen zen, EEMaren C1en parekoa ei dena. Zalantza sortzen du honek, bai.

Bilboko Hizkuntza Eskolaren webgunean daukagu plana azaltzen duen dokumentua (.doc, 80kb). Berton esaten denaren arabera ikasturte honetan hasi dira ezartzen, oinarrizko eta tarteko mailan hain zuzen, eta datorren urtean maila aurreratuan egingo da.

Estekak:

• Albistea Santurtziko Udal Euskaltegiren webgunean.
  
• Bilboko Hizkuntza Eskola Ofiziala: Ikasketa-plan berria
  
• Europako Erreferentzia markoa euskaraz (pdf)

Hikasi

Gontzal Fontanedak e-posta mezu baten bidez zabaldu du idatzi berri duen Hikasi metodoaren berri. Hiketa, alokutiboa, hika... (PDF, Euskaltzaindiaren arauak) ikasteko metodoa da Hikasi hau (bidez batez, ez nahastu Hik Hasi aldizkariarekin). Webgunean azaltzen duenez, arauak ikastek argibideak, praktikazeko ariketak eta aditz-taulak ditugu berton.

Gontzalek honela azaldu dizkigu metodoaren nondik norakoak mezuan:

Hitanoari orain arte ez zaio eman mendeetan zehar etorri zaigun trataera bikain eta bitxi honek merezi duen axola. Bada garaia hitanoa irakaskuntzan eta bizitzan erabili, bultzatu eta hedatzeko. Gaur egun, ordea, hitanoa oso leku gutxitan ikasten da eta hitanoari buruz oso liburu gutxi dago; hobeto esan, aipamen labur gutxi dago zenbait liburutan. Euskaltegi batzuek beren ikastaroetarako berezko materiala erabili arren, orain arte merkatuan ez zegoen jendarterako metodorik.

Hutsune hori betetzeko asmoz idatzi dut liburu hau, euskaldun guztiek (irakasleek eta ikasleek, edo beste edozeinek) hika egiten goitik behera ikasi ahal dezaten; euskaltegi eta irakasleoi, beste tresnekin batera, hika-metodo bat onuragarri izango zaizuelakoan.

Liburu euskarrian sarean eskuratu daiteke Hikasi, Lulu argitaratze zerbitzuaren bidez hain zuzen ere. Jakina eta mila bider esanda dugu teknologia berrien bidez testuak euskarri elektronikoan argitaratzeko aukerak ugaldu egin direla. Baina paperezko euskarriaren argitalpenera ere zabaldu dira aukera berriak. Lulu zerbitzu honek POD (Print On Demand, eskatu ahala inprimatu) sistema baten bidez kostoak merketu eta tirada gutxiko liburuak zabaltzeko aukera ematen du. Beraz, badakizue, honez gero arbola eta umea badauzkazue...

Hitanoa klasean

Aukera ona izan daiteke euskaltegietan hitanoari zer trataera eman zaion begiratu eta hartaz jarduteko. Ausartuko naiz zertzelada batzuk botatzen (errematea zuen esku).

• Ni naiz, hi haiz, hura da....- Zer da "hi haiz" hori? -A,.. ez da erabiltzen. Zenbat bider bota dugu gezur hau? Ze, gezurra da, ezta?
• Ikasleak hitanoa X. mailan ikusi egin behar du. Zer esan nahi du "ikusi" horrek? Ikasi-ren sinonimoa ote da? Zertarako-zergatik "ikusi" behar da? (galdera da, ez ironiazko baieztapena).
• Hika oso zaila da. Hala da? "Ikusi al dek?" bat ezin du hasierako mailako ikasle batek ulertu? Aditz paradigma osoa ikasi barik ezin da hika egin? Hika erabiltzea hiketan berba egitea da soilik?
• Euskaldun askok ez dute hitanoa erabiltzen. Hala ere, euren berbetak ez du ez adierazkortasunik, ez hurbiltasunik galdu. Ezta?
• "Hitanoa lantzeko ikastaroa", egin dira horrelakoak inoiz. Zelako jendea eta zeren bila dator halako ikastaroetara? Goi-mailako asuntua da hitanoa?
• "Hemendik aurrera hikan egin behar dugu". Batzuetan bota dira horrelako enbidoak euskaldunen artean (berriak nahiz zaharrak). Horrelakoetan gure amarekin akordatzen naiz. Berrogei urtetik gora auzoko andrearekin (adin eta kategoria sozial berdintsukoak biak) "de usted". "Beti egin dugu horrela, orain zelan aldatuko dugu?".
• Hitanoa (forma) propio landu duen irakaslerik ezagutu dut. Ikasleek asko ikasi dutela uste izan dute halakoetan. Merezi du?

INPUTetik OUTPUTera. Bigarren hizkuntzaren eskurapena: irakasleentzako gidaliburua

Amaitu berri dut liburu honen irakurketa eta hainbat ideia botatzera ausartuko naiz.

Lehenik eta behin, oso liburu interesgarria iruditu zait. Irakurterraza da; adibidez hornituta dago, hainbat hizkuntzatakoak baina itzultzaileak ondo ekarriak euskararen kasura hainbatetan; eta irakasleok ditugun hainbat intuizio paperera dakartzana. Hori bai, hizkuntzen eskurapenaz ari da, eta ez ikaskuntzaz. Eta eskurapena dioenean, hitz egiteaz ari da. Egileak esaten duen moduan, pertsona batek ingelesez dakien galdetzen dugunean, ez gara ari ingelesez hainbat gauza egiten ote dakien, baizik eta hitz egiten dakien, egoera guztietan.

Eta, alde horretatik, onena denok etxera joatea delako sentsazioa geratu zait. Ze, izan ere, planteatzen baitu eskurapena eta ikaskuntza independenteak direla bata bestearengandik. Zentzu honetan, oso eredugarria iruditu zait 106. orrialdean dagoen pasarte bat:

"Bihurtzen" al da jakintza esplizitua jakintza inplizitua? [kontuan hartu berarentzat hizkuntzaren jakintza inplizituak adierazten duela soilik hizkuntzaren eskurapena] BHEko [Bigarren Hizkuntzaren Eskurapena] aditu gehienen iritziz, ez. Jakintza inplizitua sortzeko "bideratzailea" edo "lagungarria" izatea ez da arau inplizitu "bihurtzea". Analogia bat eginez, jo dezagun pertsona batek hanka apurtu duela eta makuluez dabilela. Makuluek lagundu egiten diote ibiltzen, baina horretaz gain hanka geldirik izaten laguntzen diote. Geldirik izan behar du hanka (eta kaltzioa hartu eta abar) hautsitako hezurra osatzeko. Hanka osatzen zaionean ez dugu esaten makuluek osatu diotenik edo makuluak pertsonaren hanka bihurtu direnik. Osatzen lagundu diotela diogu.

Beraz, nolabait esatearren, gure lana izango litzateke pertsonak nolabaiteko laguntza izatea bigarren hizkuntzan maneiatzeko; bitartean, Garatuz Doan Sistema (tarteko hizkuntza, gure berbetan), horixe, garatuz joango da, input komunikatiboarekin harremanetan badago.

Uste nuen Krashenen jarraitzaileei ez zietela, jada, argitaratzen; baina haren kutsua sentitu dut hainbat momentutan. Eskurapenaren gakoa inputean dagoela diosku: zenbat eta input gehiago jaso, orduan eta arinago gauzatuko da eskurapena, esanahia bilatzen, lehenengo, eta esanahia eratzeko forman, gero, arituko baita bigarren hizkuntza eskuratu nahi duena.

Outputaren funtzio lagungarria ere azpimarratzen digu, beti ere, zentzu komunikatiboa badu, eta elkarreraginean gauzatzen bada; elkarreraginak dakarren esanahiaren negoziazioa da, Van Pattenentzat, gauzarik interesgarriena.

Gure eskolei begira, honako ondorio nagusiak ateratzen ditu (189. or.)

• zenbat eta input gehiago, hobeto (zenbat eta gehiago oinarritu esanahian eskola, orduan eta hobeto); [hori bagenekien]
• zenbat eta interakzio [maila eta norabide guztietan] gehiago, hobeto; [hori ere bagenekien, baina ez dakit zer neurritan hartzen dugun kontuan]
• ikasleen ekoizpen guztiak esanguran oinarrituak edo komunikatiboak izan beharko lukete; [hau ere, jakin arren, ez dakit gure teoriak eta praktikak bat datozen]
• forma (edo gramatikaren irakaskuntza) arretagunea izanez gero, esanahian oinarritu beharko litzateke eta inputari edo komunikazioari lotua [idem]; eta
• kontuz ibili beharko ginateke ikasleengandik ze espero dugun [ikasleei esijitzen dieguna egingarria ote da?]

Baina, bestalde, eskurapen prozesuaren inguruan ematen dituen hainbat eta hainbat azalpen oso-oso interesgarriak iruditu zaizkit; hainbat gauzari esplikazioa aurkitu diedalakoan nago. Eta, Van Pattenek berak esaten duen moduan, hizkuntzaren eskurapenaren inguruko hainbat gako baditugu, errazago izango zaigu non eragin erabakitzea.

Hori bai, hainbat azalpen ematen ditu egia unibertsalak balira bezala. Irakurtzen duzunean, ba, pentsatzen duzu: "halako aditu batek esaten baditu... kontxo! egia izango dira"; harik eta azaltzen duen arte zergatik umeek ikasten duten lehenago AMA esaten AITA baino (Ma ahoskatzen errazago ikasten omen da, Ta ahoskatzen baino), eta nire eta nire ingurukoen kasuaz konparatu: nire koadrilakoen ume guztiek ikasi dute lehenengo AITA esaten, eta gero AMA; beno, nireak oraindik ez du AMA esaten. Orduan, egia unibertsal horiek zalantzan jartzen hasten zara.

Baina, orokorrean, oso liburu interesgarria. Irakurri, eta gehitu honi irakurketa berriak.

Udal euskaltegiak

Akaso oker ibiliko naiz, erabat erratuta apika, baina nire irudiko udal euskaltegiek, egun, erregimen legal bera duten zentroek osatutako sare administratibo hutsa osatzen dute. Gure mundutxoan diren beste sareek badute egituraketa osoagoa: didaktika zerbitzu propioa, organigrama bateratua... baina udal euskaltegiek HABEren gonapean hazitako umezurtz geratu diren kumetxo amazuloak dirudite. Bakoitzak berea egiten du, baina ez dago benetako elkarlanik, norabide edo proiektu partekaturik.

Udal Euskaltegien sarea. Udal euskaltegiak via kwout

Mirari Bereziartuak dioen moduan, proiektuek lidergoa behar dute. Mirarik lidergo ereduak bilatzeko orduan naturari begiratzen dio. Bisonteak, kurriloak eta hegaluzeak hartzen ditu adibide. Bisonte taldea lider bakarrari erantzunez mugitzen da, liderrik ezean noraezean geratzen da. Kurriloak uve forman mugitzen dira, erpinean liderra dutela, liderrak huts eginez gero ondoan doanak hartzen du bere lekua eta sinkronian jarraitzen du hegan banda osoak. Hegaluzeei dagokionean, ia ezinezkoa da liderra zein den identifikatzea; denek egiten dute bat, sare perfektua osatuz.

Zail izango zaigu, jakina, bat-batean hegaluzeek bezala jokatzea; tarteko hainbat urrats egin beharko ditugu, guk geuk, nagusitxoak gara eta. Baina, gaur gaurkoz, Toshacken buru gabeko oilaskoak ematen dugulako ustea dut. Nire usteak erdia ustel izango ahal dira!

Birtualitatearen aukerak

Gaur egun euskaltegietan ditugun bi eredu didaktiko nagusien osagaiak aztertu eta eredu berrien nondik norakoa aurreikusteko asmoarekin, ondo baderitzozue minutu gutxi batzuetan triangeluekin eta dimentsioekin jostatzen arituko gara, baina zaudete lasai azkenean tragoxka eskainiko dizuet eta.

Ikaskuntza presentzialaz arituko gara, lehenbizi. Oinarrian ikasleek, irakasleak eta edukiak osatutako triangelu didaktikoan datza (ikasle ↔ ikasle ikaskuntzaren ikuspegitik laukia ere izan daitekeen arren). Erpinean dauden hiru elementu horien artean, batik bat metodologiak eta ikaslearen ezaugarri kognitiboek baldintzatutako etengabeko jarioa dago. Jarioa bi dimentsiotakoa da: espazio berean ematen da (ikasgelan normalean) eta denbora berean (sinkronian). Beraz, geometriara joko bagenu, bi dimentsiotako irudi triangeluar lau baten aurrean geundeke.

Autoikaskuntza (hau da hau izena!) aztertuz gero, oso ñabardura ezberdinak izan arren, antzeko triangelu didaktikoa antzeman genezake: ikasleak, irakaslea (tutorea) eta edukia. Baina oraingoan hirugarren dimentsio bat ageri zaigu, birtualitatearena alegia; eta beronek, besteak beste, espazioa (birtuala eta fisikoa) eta denbora (sinkronia eta asinkronia) aldarazten ditu. Irudikatu nahi izanez gero, hiru dimentsiotako gorputz geometrikoa geneukake.

Kontu hau ez da hutsala, birtualitateak eragina du edukietan, berauek ikasteko zein irakasteko moduan eta gainera moduluen aniztasunerako bide ematen du. Ondorioz, hemendik aurrera ezer ez da berdin izango, aldaketa sakonen garaian baikaude. Norantz joko duten aldaketok aurreikusten saiatu behar dugu, beraz.

Birtualitateak gero eta gaitasun gehiago izango dituela antzeman daiteke. Ez zait ausartegia iruditzen esatea makinekin edota makinen bidez eskuekin eta begiekin komunikatzetik komunikazio integralera igaroko garela. Gurera ekarrita, oso urrutira joan gabe, gaur egun modu birtualean mintzamena lantzeko eta atzeraelikadura pertsonalizatua emateko ditugun zailtasunak gainditu egingo ditugula esan nahi du honek. Eta ondorioz, ikaskuntza eredu erabat birtualak abiarazi.

Baina kontua ez da hemen amaitzen. Orain bi edari besterik ez ditugu prestatzen: batak, %100ean presentzialtasuna du osagai; eta bestea konbinatua da: %80an birtualtasuna eta %20an presentzialtasuna nahasten ditu. Baina badira bezeroari eskaintzeko moduko beste hamaika konbinazio posible eta nire ustetan gero eta karta zabalagoak eta pertsonalizatuagoak eskaini behar ditugu euskaltegietan. Halere, kontuz mozkortu gabe, badakizue tentuz aritzea komeni dela eta edariak ezin direla edozelan nahastu.

Ikusten duzuen moduan nik neurea bete egin dut, geometriarekin jolastu gara eta egarria asetzen saiatu naiz... Lastima koktel birtual hauek oraindik ere zapore gutxikoak izatea!

Irudia: Tower. Wader Flickr-en.

¡Que inventen ellos!

Urteak joan ahala, usteak galdu egiten ei dira, baina Unamunok esandakoak ez dakit ez ote dituen gure artean ere erro luzeegiak.

Lehengo egunean, mailetako azterketen baremazioaz ari ginela, gauzak bere horretan uzteko erabilitako arrazoiak bultzatu nau hau idaztera. Batera eta bestera argudiatu ostean, bueltan jasotako erantzun bakarra beste batzuek ere horrela egiten dutela esatea izan zen... besterik gabe, duda egin gabe. Batzuek txikikeria dela pentsatuko duzue baina nire ustetan erantzun horrek barren mikatza dauka, Unamunoren "¡Que inventen ellos!" hura etorri zitzaidan burura.

Ez dut esango homologazio kontu honetan ez dugula bateratsu jokatu behar, horrela da. Ez dut esango ez zaiola kanpokoari begiratu behar, ez dut zalantza egiten. Baina itsu-itsuan jokatu beharrean, izan gaitezen kritiko eta jar ditzagun gure ekarpenak geure eta besteen mahai gainean.

Neuretzako daukat euskaltegion mundu honetan gabiltzanok gure oskolean aurkitzen dugula babesa, estimu gutxian dugula geure burua. Harritu egiten nau, hainbeste ahalegin eta lan egin ostean, hizkuntzen didaktikaren munduan zein presentzia eskasa dugun ikusteak. Zurtu egiten nau hainbeste jarraitzailekeriak.

Bada garaia kanpotik baliagarria zaiguna hartu ez ezik, daukaguna eta dakiguna konplexurik gabe kanporatzen hasteko, lan prospektiboa egiteko, euskaltegiak eta unibertsitatea harremanetan jartzeko, Ikerketan eta Garapenean indarrak jartzeko... Finean, zera esateko:

¡Que inventen ellos! eta Asma dezagun guk!

Argazkia: am I in the right line?. Steve took it Flickr-en.

Hizkuntzarenganako poza

Andu Lertxundik Hitz beste blogean gogoeta eman digu oparitan gaur hizkuntz irakasleoi. Ane! izenburupean.

Honela eman dio errematea ohiko post scriptumean:

...Baina latinezko adagioak dioena: nemo dat quod non habet, inork ezin du ez duena eman. Eta irakasleak ez badu hizkuntzarenganako pozik, ezingo du transmititu poz falta besterik…

Batzorde akademikoa

Gaur HABEren Batzorde akademikoa bilduko da aspaldiko partez. Azken bilera duela lau urte luze egin zen hain zuzen ere.

EAEko Batzorde akademikoa ez da ezaguna izango seguruenik, orain arte gutxitan bildu dela dirudi eta bileron artean urteetako tartea egon da askotan. Beraz, askok izena ere egundo entzun barik edukiko duzue.

Zertarako da? HABEren antolamenduan honela azaltzen da:

Batzorde Akademikoari, gai akademikoetan eta pedagogikoetan analisiak egitea eta euskaltegien jardueren ebaluazioa dagozkio eta, orobat, HABEren Urteko Memoriaz informatzea.

1996ko dekretu honetan dauzkazue zehaztapen gehiago.

Didaktika kontuak azken batean.

Didaktika-eraketa "dikotomia" horretaz egun batean esan beharko dugu zerbait. Gaur zelako umorearekin amaitzen dugun...